KURBAN (Yakınlaşma)

Akraba, kurbiyet ve kurban aynı kökten gelir. Yakınlık, yakınlaşma anlamları içerir. Hatta kariyb=garip, yalnızlığından kurtulmak için yakınlaşmanı bekleyen demektir. Yaklaşan Kurban Bayramı vesilesi ile sıklıkla duyacağımız söz, şu olacaktır: 

Kurban, -Allah’a yakınlaşma-dır. Bu söz, Kur’anda geçmez ayet değildir, bir çıkarımdır. Hatta ayette Kurbanlarınızın ne eti, ne de kanı Allah’a ulaşır? Ona ulaşan sizin takvanızdır (Hac-37), der. O halde Allah’a yakınlaşma çıkarımının altı doldurulmalı ya da doğrudan o cümleyi söyleyip geçmektense, söylememek daha doğrudur, derim. Çünkü aynı kaynaklar/kişiler bize; Allah’ın bize şah damarımızdan da daha yakın olduğunu (Kaf-16), Allah’ın kulu ile kalbi arasına girebilecek derecede içtenliğini ve yakınlığını (Enfal-24) ve kısık seslerle dua etmemizi(Araf-205) Onun bize yakın olduğunu ve bizi işiteceğini (Bakara-186) de söyler. O zaman sanki Kur’anda çelişkiler varmış gibi sonuç ortaya çıkar.  

O halde olaya nasıl bakmalıyız? Bir kere Kurban, insanlık tarihi boyunca gerçekleştirilen bir ritüel ibadetlerdendir. İnsanın fıtratında yüceliğini kabul ettiği değerlere karşı bağış, adak, nezir, kurban adı altında hayvan kanı akıtmak vardır. Hatta vatan, din, bayrak, ezan, namus vs gibi kavramlar uğruna canını bile adak olarak sunmak olan şehitlik de söz konusudur. Dolayısıyla haram olan ve yenilmesi yasak olan şeyler arasında kan, leş, domuz eti ve Allah dışında başkaları adına kesilmiş, kurban edilmiş yiyecekler sayılır birkaç ayette. (Örneğin; Maide-3) 

Hayvan haklarına saygı çerçevesinde bu ibadetin eleştirilmesi, uygulamadan kaldırılmasının talep edilmesi, olayın vahşet ve barbarlık olarak gösterilmesi son derece yanlıştır. Klasik cevaplarla İspanya’daki boğa güreşlerini, Uzak doğudaki canlı köpek yakma festivalleri vahşetini, Kuzey ülkelerindeki fok, yunus balıkları katliamlarını, Noel deki çam katliamını ve yine yılbaşına hindi eti yiyerek girilmesi geleneğindeki hindi kesilmesi olaylarını gündeme taşıyarak kontra sunumlar yapmak istemem. Hayvan severler ve hayvan haklarını savunanlar biz onlara da karşıyız, onlar da olmasın diye bir argüman geliştirmekle, haklı konuma gelmiş olurlar.  

Dünyada hayvan sayısında %40 azaldığı, azımsanmayacak ölçüde hayvan türünün ise yok olduğu, biyologlarca tespit edilmektedir. Yayınlanan makaleler ve raporlarla bu durumun insanlık için bir tehdit oluşturduğu açıkça ortaya konmaktadır. Bitkiden hayvana ve son olarak zincirin son halkası insana besin ve enerji akışı bağımlılığı söz konusudur. Doğrudan besin olarak tüketmesek bile onların bize muhtaç olduğundan daha çok, bizim onlara ihtiyacımız var. Ekolojik dengenin bozulmasına ve sistemin sekteye uğraması gerçeğine dikkat çekilmektedir. Esas buraya yoğunlaşmak gerekli ve bu hususun tüm insanlarca sahiplenilmesi gerekirken; kurban vahşettir, medeni insanın yapmaması gerekir gibi sığ ve basit söylemlerin de altı boş kalmaktadır. Çünkü İnsanlık tarihi boyunca kurban ibadeti gerçekleştiriliyor olmasına rağmen, kurbanlık hayvanların nesli hiç tükenmemiştir. Kurban eylemi hiçbir hayvan türünün ortadan kalkmasına neden olmamıştır. Ancak kurban kesimlerindeki nezaket, nezahet ve zarafet büyük ölçüde ortadan kalktığı için haklı olarak yeni nesiller bu uygulamaları insanlığa, vicdana ve fıtrata aykırı gibi görmeye başlamışlardır. Oysa Hac suresinde kurbanın boynundaki süsten, ona eziyet vermemek gerektiğinden, kesim öncesi nasıl yatırılması gerektiğine varıncaya kadar, oldukça detay bilgiler veren Kur’anın burada da devre dışı bırakılmış olması, bu ibadeti sadece et kesme şekilciliğine indirgemiştir. O nezahet ve nezaket unsurlarını yeniden kazanmak zorundayız. 

Fakir ve yoksulları korumak, onlara ulaşmak, onlarla akraba olurcasına yakınlaşmak ve onların ihtiyaçlarını gidererek sahipsiz olmadıklarını hissettirmek bu ibadetin içini doldurmak ve içeriğini yerine getirmiş olmaktır. Yoksa Allah zaten bize yakın. Önemli olan bizim o yakınlığı unutmamamız ve daima hatırda tutmamızdır. Kardeşlik hukukumuzu akrabalık hukukuna çevirmek ve malımızı paylaşmak, kardeşlerimizle yakınlaştığımız ölçüde Allahlı yaşama bilincimizi diri tutmuş olmaktır. Bu sayede Allah cephesinden bize yakın olan Rabbimize, kendi cephemizden bizim de yakın kalmamızı sağlamaktır. 

Paylaşma ve dağıtma ahlaki düsturunu canlı tutmak gibi insani ve sosyolojik, ticareti ve ticarete dayalı olarak tarım ve hayvancılık üretimini canlandırmak gibi ekonomi ve iktisat konularını da kapsayan Kurban ritüeli başlı başına sistemler manzumesi iken, sadece et kesimine indirgenince doğal olarak olmaması daha iyi ve vicdani gibi sunulmaya başlanmıştır. Oysa kurban ritüeli; kurbanlıkların üretiminden taşınmasına, barınmasından beslenmesine, kesiminden paylaşımına kadar bizim değerlerimize uygun şekilde onun güzellikleri insanlığı mest edecektir. Fakat şu an kapitalizmin tutsağı olmuş Müslümanlar ve İslam coğrafyası hızla kendi değerlerimizden ve Kur’an kodlarından kopuk olarak yaşamaya son vermedikçe bu tartışmalar da uzayıp gidecektir… 

Hz. Peygamberimiz: 

-Ya Aişe bize Kurbandan ne hisse bıraktın? 

Ailenin beslenme ve yemek sorumluluğunu iliklerine kadar üzerinde hisseden annemiz kadın olmanın merhametiyle; 

-Bir ön kol but eti bıraktım ey efendim, der. 

-Desene ön kol dışında hepsini bize bıraktın, seni kutluyorum ey eşim. Zira geriye bıraktığımız değil, dağıttığımız bizim. Dağıtarak kardeşlerimizin gönlüne açtığımız tüneller sayesinde onlara yakınlaşmamız bizim takvamız=duyarlılığımızdır. İşte Allah’a ulaşan ve bizim ona yakın kalmamızın tezahürü de budur ey müminlerin annesi, şeklinde beyan edebileceğimiz muhteşem örnekliği bize rol model olarak sunar. 

Oysa biz bu duyarlılıktan uzak kalarak Kurbanı -etlik kesme- ye indirgediğimiz için yıllık et ihtiyacımızı yılda bir kez Kurban Bayramı’nda yapıyor ve etleri de derin dondurucuda saklıyor olduk artık. Baksanıza şu sıralar TV lerde yatay-dikey, 5-7 çekmeceli derin dondurucu reklamları dönüp duruyor!!! 

Biz Kurbanın her şeyini değerlendirebilmeliydik. Maalesef onu da başaramıyoruz ve sadece ete odaklandığımız için Kurban döneminde anormal israflar da yaşanmaktadır. Zaten bağırsaktan “katgüt denilen ameliyat iç ipliğini” yapmak biz Müslümanların aklına hiç gelmiyordu. Antrikod, pirzola, incik gibi etin değerli kısımları parça pinçik edilerek ziyan oluyordu. O en değerli kısımlarını dağıtmaya kimse yanaşmıyordu.  

Yeniden kendi kültür kodlarımıza dönme bilinci aşılayan bir Kurban Bayramı olmasını temenni ederek, sadece ülkemiz ve ülke insanımızın yaptığı yardımların bütünüyle Birleşmiş Milletlerin yaptığı yardımların kat kat üstünde olduğu gururunu yaşatarak sunumuma son vermek isterim. Selametle kalın… 


Hayati YAMAN