PLANYA TORNA TESVİYE

1964 yılında ABD'de bir öğretmen dergisinde Alexander Cassandra imzalı bir yazı yayınlanır:

Bir fizik hocası ile öğrencisi sınav sorusuna verilen cevap hakkında anlaşmazlığa düşerler ve tecrübeli öğretmen Cassandra’nın hakemliğine başvururlar!..

Soru şöyledir:

“Bir binanın yüksekliğini, bir barometre yardımı ile nasıl bulursunuz?”

Öğrenci de bu soruya cevaben:

“Barometreye bir ip bağlar, binanın çatısından aşağı sarkıtır ve barometrenin yere değdiği noktada ipi ölçerim!” yazar.

Tabii ki öğretmenin beklediği yanıt bu olmasa da, binanın yüksekliğinin bu yöntemle ölçülebileceği çok açık bir şekilde ortadadır.

Tartışmayı uzatmak istemeyen tecrübeli öğretmen Cassandra, hemen o anda öğrenciden bu soruya başka bir yanıt vermesini ister.

Öğrenci bu kez:

“Ama bir tek yanıt yok ki, pek çok yöntemi var bunun!” diye cevap verir.

Cassandra “Peki” der ve devam eder. “Düşünebildiğin kadar yanıt ver o zaman. Ama mümkünse cevaplarının içinden en az birinde fizik çalışmış olduğunu anlayalım biz.” der.

Öğrencinin ilk cevabı şöyle olur:

“Barometreyi çatıdan aşağı bırakırsınız ve bir kronometre ile kaç salisede yere çarptığını hesaplayıp x=1/2 x g x t2 formülü ile yüksekliği bulursunuz.” Beklenen cevap bu olmasa da, cevap fizik bilgisi içermektedir.

Öğrenci cevaplarını sıralamayı sürdürür:

“Güneşli bir günde barometreyi dik tutup gölgesini ölçersiniz ve sonra da binanın gölgesini ölçüp orantıyı barometrenin yüksekliği ile çarparsınız” der. Sanki hocaları fıtık etmeye kararlı bir tavırla!..

Bu cevap da doğrudur.

Öğrencinin üçüncü cevabı da şu olur: 

“Merdivenleri çıkarken duvar boyunca barometrenin yüksekliğini defalarca işaretleyerek çıkar ve işaret sayısı ile barometrenin yüksekliğini çarparsınız, olur biter.” der.

Bu da doğrudur elbette ama dördüncü cevap öğretmenlerin küçük dillerini yutmalarına neden olur. Çünkü yanıttan öğrencinin fiziği çok iyi bildiği anlaşılmaktadır:

“Küçük bir ipe bağladığınız barometreyi önce yerde, sonra da çatıda sallar ipin uzunluğu ve sallanma periyodları arasındaki farklarla Newton’un g katsayısını hesaplar iki g katsayısı arasındaki farktan binanın yüksekliğini hesaplayabileceğiniz oranı bulursunuz!” der. Adeta hocalar nakavt pozisyonundadır artık…

Söylenecek bir şey kalmamıştır, öğrencinin sınıfı geçtiği açıktır.

Öğrenci yarattığı etki ile gülümser ve der ki: “Ama bence yapılacak en doğru şey kapıcıya gidip barometreyi hediye edip, karşılığında binanın yüksekliğini söylemesini istemekten ibarettir.” der... Yine hep birlikte gülmeye başlarlar.

Cassandra hayranlıkla sorar öğrenciye:

“Peki, öğretmeninin senden beklediği cevabı da biliyor musun?” der bu defa…

Öğrenci alaylı bakışlarla cevap verir:

“Evet, çatıda ve yerde hava basıncını ölçerek aradaki farktan hesaplamamız gerekiyor yazmamı bekliyordu!” der.

Cassandra merakla şu soruyu sorar son kez: “Peki madem istenilen cevabı biliyordun, neden yazmadın o halde?”

Öğrenci omuzlarını silkerek şöyle der:

“Çünkü dar kafalılıktan ve tek düzelilikten bıktım.” der...

Amacına ulaşmış olmanın gururu ile eğitimcilere ve eğitim modellerini tasarlayanlara bir insanlık dersi veren o öğrenci kadar kaç kişi şanslı? Kaç genç o boyutta kendi alanına müdahale ettirmemeyi başarıyor? Ya da mesajı tersinden okursak, mevcut eğitim sistemlerimiz ve eğitimcilerimiz aracılığıyla kaç kişiyi tek tipleştiriyoruz?..

Yaşamı tek bilinmeyenli bir denklem gibi ele almak, altı boş kulağa hoş sloganlarla konuşup, zamana göre kendini geliştirmeyen, saplantı slogan hükümlere göre yaşamak ve mevzi alıp dayatmaya çalışmak kolaycılığı hiç kimseyi ve de toplumları bir yere götürmez.

Yaşamda soruların pek çoğunun tek bir cevabı yoktur. Çeşitlilik zenginliğini keşfetmeniz dileğiyle, her ne kadar size o imkanı sunmasa da, üniversite sınavınızda başarılar; yaşam boyu mutluluklar dilerim...

Rahmi Şeyhoğlu